Fenomen i popularność Zakopanego zaskakuje nawet miejscowych. Z roku na rok pobijane są rekordy w ilości turystów, odwiedzających to najwyżej położone miasto w Polsce. Skąd wzięło się rozłożone u stóp śpiącego rycerza miasto? Czym się charakteryzuje? Zapraszam na krótki przegląd najważniejszych informacji o Zakopanem!

 

Położenie Zakopanego

Miasto położone jest w Rowie Podtatrzańskim, a ściślej mówiąc w Kotlinie Zakopiańskiej, u samych stóp Tatr. Leży na wysokości 750-1126 m.n.p.m, co czyni je najwyżej położonym miastem w Polsce, natomiast najwyższy jego punkt, administracyjnie będący w granicach Zakopanego to szczyt Świnicy (2301 m.n.p.m.)

Od południa otaczają je wzniosłe szczyty Tatrzańskie, a od północy pasmo Gubałówki. Zakopane posiada powierzchnię około 85 km². Kilka przepływających przez miasto potoków łączy się w rzekę Zakopiankę, która z kolei wpada do Białego Dunajca.

Sporym problemem Zakopanego jest jego położenie geograficzne, które utrudnia swobodny przepływ powietrza. Powoduje to, że w okresie zimowym, kiedy rozpoczyna się sezon grzewczy, miasto przykrywa smog. Efekt ten potęguje również wzmożony ruch turystyczny w tym okresie i ogromna ilość samochodów.

 

Krótki zarys historyczny

Pierwsi osadnicy pojawili się u stóp Tatr w XV wieku. Ich przodkowie wywodzą się z obszaru Niżu Polskiego i wędrujących łukiem Karpat pasterzy Wołoskich. Podobno pierwszy przywilej osadniczy, nadany był przez Stefana Batorego w II połowie XVI w., jednak nie ma żadnych znalezisk, potwierdzających tę informację. Natomiast z odpisów wiadomo, że przywilej osadniczy nadał później mieszkańcom podtatrzańskiej wioski król Michał Korybut Wiśniowiecki.

W ten sposób, zarówno legalnymi, jak i nielegalnymi nadaniami ziem, na terenie dzisiejszego Zakopanego osiadały góralskie rody Gąsieniców, Toporów i Jarząbków. Początkowo tworzyły one oddzielne gospodarstwa i osady, które dopiero po jakimś czasie połączyły się w wieś. Miejscowi zajmowali się głównie wypasem owiec, przetwórstwem ich mleka, uprawianiem ziemi.

Rozwój osady nieco przyspieszył za sprawą powoli wkraczającego pod Giewont górnictwa. W XVI wieku w górach szukano miedzi, srebra i złota, a kopalnie powstały najpierw w Tatrach Zachodnich, czyli rejonie Doliny Kościeliskiej i Chochołowskiej, następnie w Morskim Oku. W XVIII wieku, w dolinie potoku Bystra (dzisiejsze Kuźnice) powstał zakład magazynujący wydobywaną w pobliskiej Dolinie Jaworzynki rudę żelaza. Z czasem powstała tam huta żelaza, nazywana Hutą Hamerską, później nazwę spolszczono na Kuźnice.

Pierwsi turyści przyjeżdżali wyłącznie do Kuźnic, gdzie znajdowała się karczma, oferująca noclegi. Oprócz badaczy i naukowców, stopniowo przybywało w Tatrach chorych i kuracjuszy, chcących spróbować leczenia zyntycą. Byli wśród nich również poeci i malarze, których wprost zaczarował tatrzański krajobraz. Jednak sąsiedztwo huty i kuźni, a także nieustanna wilgoć i mgły, sprawiły, że przyjezdni zeszli nieco poniżej Kuźnic i… odkryli przyjemną wieś u podnóża Gubałówki.

Gdy w XIX w. na najstarszej ulicy Zakopanego wybudowano niewielki drewniany kościółek, jego okolice stały się centrum wsi. Zbudowano również drogę, biegnącą od ul. Kościeliskiej do huty w Kuźnicach – późniejsze Krupówki. Z kolei droga od kościółka do Nowego Targu zyskała nazwę Nowotarskiej.

 

Zakopane stawało się coraz bardziej znane, głównie dzięki ciągnącym w te strony poetom i artystom, którzy w swoich dziełach sławili piękno przyrody tatrzańskiej i ludową kulturę górali. Ponadto Galicja, w obrębie której znajdowało się Zakopane, cieszyła się większą swobodą od innych okupowanych ziem, a same Tatry stały się symbolem siły, wolności i polskości. Przyjazd tu stał się niesamowicie modny i był traktowany jako, swego rodzaju, patriotyczny obowiązek.

 

Byt górali znacznie się poprawił: utrzymywali się już nie tylko z roli, ale także z wynajmu mieszkań, przewodnictwa górskiego i sprzedaży usług. Pod koniec XIX w. upadła jednak kuźnia i w tym też okresie dobra ziemskie Zakopanego, po prawie stu latach, przeszły w polskie ręce – wykupił je hrabia Władysław Zamoyski.

W niedługim czasie pod Tatry doprowadzono linię kolejową, co jeszcze bardziej zwiększyło liczbę turystów. Powstawały coraz to nowe pensjonaty i hotele, budowane z drewna, co wywoływało częste pożary w centrum wsi.

 

 

Aby uczcić początek nowego, XX wieku, zakopiański proboszcz, Kazimierz Kaszelwski, w 1900 roku poprosił mieszkańców Zakopanego, aby pomogli ufundować krzyż, który stanie na szczycie Giewontu. Zebrano odpowiednią ilość pieniędzy i zamówiono krzyż w Krakowie. W sierpniu 1901 roku, 250 zakopiańczyków wzięło udział w transporcie poszczególnych elementów krzyża z dworca kolejowego na szczyt Giewontu. Do pewnego momentu w transporcie pomagały konie, jednak wyżej w górach, części krzyża były wnoszone tylko przez ludzi. Sam krzyż waży około 2 ton, do tego na szczyt musiano wnieść odpowiednią ilość cementu i wody, aby umocować krzyż między skałami. Prace trwały 6 dni i 19 sierpnia, podczas uroczystej mszy na Giewoncie, w której uczestniczyło ponad 300 osób, krzyż został poświęcony przez księdza kanonika Bandurskiego z Krakowa. Na skrzyżowaniu ramion krzyża znajduje się napis: „Jezusowi Chrystusowi, Bogu, w 1900 rocznicę przywrócenia przez Niego zbawienia”.

 

 

Podczas I wojny światowej w Zakopanem osiedliło się wielu przedstawicieli kręgów literackich i kulturowych, jak choćby Stefan Żeromski. Przy końcu wojny, w 1918 r., Zakopane wypowiedziało posłuszeństwo cesarzowi i jako jeden z pierwszych skrawków odrodzonej państwowości stworzono Rzeczpospolitą Zakopiańską.

W latach międzywojennych Zakopane pękało w szwach od ilości turystów, a w 1933 roku uzyskało prawa miejskie.

W czasie okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej, Zakopane stanowiło silny ruch oporu, było m.in. punktem przerzutowym na Węgry. W znajdującym się przy ul. Chałubińskiego hotelu Palace Gestapo zorganizowało areszt, który ze względu na okrutne tortury nazwano Katownią Podhala. Na Podhalu działali tajni kurierzy tatrzańscy, prowadzono również tajne nauczanie.

Po zakończeniu wojny nastąpiło kulturalne ożywienie pod Tatrami. Przede wszystkim dzięki zorganizowanej po raz pierwszy w 1962 r. Jesieni Tatrzańskiej, a parę lat później Festiwalowi Folkloru Ziem Górskich, który ogromnie wpłynął na rozwój kapel i zespołów ludowych Podhala.

W latach 70. XX w. pozamykano sanatoria, zanikła lecznicza rola Zakopanego, na rzecz znaczenia sportowego i wypoczynkowego. W latach 80. powstał pierwszy w historii miasta zawodowy teatr im. Stanisława Witkiewicza oraz Galeria Władysława Hasiora.

 

Zakopane dziś

 

Obecnie Zakopane jest jedną z najpopularniejszych destynacji turystycznych. Co roku  przyjeżdżają tu setki tysięcy, a nawet miliony turystów. Nic dziwnego – Zakopane, dzięki swojej ciekawej historii, oryginalnej kulturze i wspaniałej przyrodzie jest idealnym miejscem na wypoczynek dla każdego.

Zarówno zimą, jak i latem, na odwiedzających Zakopane czekają liczne atrakcje.

 

 

Góry Tatry, u stóp których położone jest miasto, oferują niezapomniane widoki i doznania. Nie ma nic piękniejszego niż spacer górską doliną, czy wycieczka w wyższe partie Tatr. Możliwość wyciszenia się i obcowania z dziką przyrodą jest bezcennym doświadczeniem. Mimo, że latem na najpopularniejszych górskich szlakach bywa sporo ludzi, wychodząc w góry odpowiednio wcześnie, nawet w wysokim sezonie, mamy szanse na chwile spokoju i samotności.

Wspaniale zachowane zabytki Zakopanego, dawne drewniane budownictwo oraz liczne galerie i muzea, zaspokoją rządnych kultury i historii przyjezdnych.

 

Niezwykła kultura i obyczajowość rodowitych górali jest niepowtarzalna i, co najważniejsze, wciąż żywa. Kapeli góralskiej można posłuchać w prawie każdej regionalnej restauracji, tradycyjny wypas owiec zaobserwować na wielu halach, a oryginalne stroje góralskie zobaczyć na ulicy, czy w kościele. Do tego wszystkiego dochodzi barwna gwara góralska, niezwykła osobowość górali i, oczywiście, regionalna kuchnia. Lokalnych potraw można spróbować w większości zakopiańskich restauracji, a w oscypki zaopatrzyć się u samego bacy.

 

 

W zimie, na amatorów białego szaleństwa świetnie  przygotowana infrastruktura, wyciągi, wypożyczalnie i szkółki. W samym mieście i jego okolicach znajdują się specjalnie przygotowane trasy do narciarstwa biegowego oraz kilka lodowisk. Zimą wspaniale wyglądają ośnieżone tatrzańskie doliny, do większości których można dostać się bez specjalistycznego sprzętu. Oprócz tego, zimą odbywa się Sylwester w Zakopanem, czyli ogromny koncert na świeżym powietrzu, z udziałem największych gwiazd sceny. To zimą w Zakopanem organizowany jest Puchar Świata w Skokach Narciarskich, który co roku przyciąga rzesze kibiców, wspierających naszych wspaniałych polskich skoczków.

 

 

Latem królują górskie wycieczki, spacery po okolicy i przejażdżki rowerowe. Liczne koncerty, targi regionalne i wydarzenia kulturalne na stałe wpisały się w kalendarz imprez zakopiańskich. Lato to piękne krajobrazy, słoneczne dni, ale także nieoczekiwane burze i zmiany pogody. Lato to bezpłatne Kino Letnie pod gołym niebem, wystawy plenerowe, wesołe tłumy turystów, gwar i śmiech.

 

 

Wiosna i jesień to spokój i odpoczynek. Miasto zasypia na parę tygodni, aby w sezonie znów tętnić życiem. Wiosna i jesień to przepiękne kolory, puste górskie szlaki, cisza i obcowanie z samym sobą i naturą. Idealny moment na zwiedzanie miasta i poznawanie jego zakątków, na cieszenie się przyrodą. Wiosna i jesień to liczne imprezy sportowe, Jesień Tatrzańska i polany krokusów.

 

W Zakopanem każdy, o każdej porze roku znajdzie coś dla siebie.