Podhale jest odrębnym regionem kulturowym, znajdującym się u podnóża Tatr, w dorzeczu górnego biegu Dunajca.

Granice regionu są dość wyraźnie wyodrębnione: od północy Podhale ograniczają góry Gorce, od południa Tatry, od wschodu rzeka Białka, a od zachodu Europejski Dział Wodny (wody, pomiędzy zlewiskami Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego).

Południowa część regionu często nazywana jest „Skalnym Podhalem”, ze względu na bardziej górzysty charakter. Z kolei część północna, nosi nazwę „Niżne Podhale”. Natomiast zachodnia część regionu ma nieco inne ukształtowanie terenu niż wschodnia – jest niżej położona i bardziej płaska, ze względu na zapadlisko przedgórskie.

 

Historyczną stolicą Podhala jest Nowy Targ. Na terenie regionu znajduje się 12 gmin:

Gmina Zakopane Gmina Poronin Gmina Biały Dunajec Gmina Szaflary Gmina Nowy Targ Gmina Czorsztyn

Gmina Bystra-Sidzina Gmina Bukowina Tatrzańska Gmina Kościelisko Gmina Czarny Dunajec Gmina Raba Wyżna Gmina Spytkowice

Nazwa regionu nawiązuje do jego położenia „pod-halami”, czyli górskimi pastwiskami, na których wypasało się owce. Dawniej jednak, kiedy nie stosowano jeszcze określenia „Podhale”, poszczególne ziemie nazywano często od nazw rzek, np. Biały Dunajec, Czarny Dunajec.

 

Folklor Podhalański

 

Jest to temat bardzo obszerny, który został bardziej szczegółowo omówiony w osobnym artykule. Tutaj przybliżymy tylko jego najbardziej charakterystyczne cechy.

Jak zostało wyżej wspomniane, Podhale jest regionem kulturowym, ze względu na odrębność kulturową jego mieszkańców. Wypracowali oni odrębną gwarę, rozpoznawalny strój, muzykę, sztukę i zwyczaje. Charakterystyczna gwara góralska posiada wiele zapożyczeń z całego Łuku Karpat, przede wszystkim z języka słowackiego i węgierskiego.

 

Muzyka góralska, początkowo towarzysząca obrzędom ludowym, również wyróżnia się na tle muzyki innych regionów Polski – wpływ na nią miał folklor węgierski, morawski, rumuński i słowacki. Muzyka Podhala ma również wiele elementów wspólnych z muzyką innych regionów Karpat, co może być konsekwencją migracji wołoskich ludów i osiedlenia się ich na terenie Podhala.

Charakterystyczne tańce regionalne to góralski i zbójnicki, przy czym na przestrzeni ostatnich lat kroki obu tańców zostały wymieszane, przede wszystkim na potrzeby zwiększenia atrakcyjności pokazów tanecznych dla coraz większej liczby turystów.

Jednym z najlepiej widocznych elementów folkloru materialnego jest strój góralski: mężczyźni noszą grube białe portki z czarnymi lampasami i parzenicą na udach, szeroki pas, białą koszulę spiętą spinką i czarny filcowy kapelusz; wierzchnie okrycie stanowi cucha, serdak lub kożuch. Kobiety noszą długie, szerokie spódnice, lniane koszule, gorsety, kolorowe chusty i korale.

Widocznym elementem góralskiej kultury jest tradycyjne budownictwo (chaty góralskie), zdobnictwo i sztuka użytkowa, które można podziwiać w licznych muzeach i izbach twórców.

Warto zaznaczyć, że mimo wielu zmian i ciągłego rozwoju, główne cechy kultury góralskiej trwają nadal. Folklor na Podhalu jest ciągle żywy i można obserwować go w życiu codziennym: gwarą mówi się tu zarówno w domach, jak i w szkołach, czy urzędach; strój regionalny można zobaczyć na ulicy lub w kościele (zwykle z okazji święta), a muzyki góralskiej na żywo posłuchać w wielu regionalnych restauracjach.

Więcej na temat folkloru i kultury Podhala, przeczytasz w poniższym artykule:

https://zakopane.com/kultura-goralska-krotki-przewodnik/

 

Główne miejscowości Podhala

Oprócz samego Zakopanego i Tatr, warto odwiedzić okoliczne wsie, często oferujące bardziej autentyczny kontakt z kulturą i historią regionu. W większości z nich można wypocząć z dala od tłumów, które przyciąga Zakopane i znaleźć trochę spokoju nawet w szczycie sezonu. Oto wybrane z nich:

Czarny Dunajec – rzadko odwiedzana przez turystów miejscowość, choć w ostatnich latach zaczyna ich przybywać. Co prawda nie ma tu przyciągających tłumy wyciągów narciarskich, bowiem sam Czarny Dunajec jest płaski jak stół, warto jednak odwiedzić tą miejscowość z innego powodu. Znajdują się tutaj rozległe torfowiska typu alpejskiego, przechowujące świat roślin sprzed setek tysięcy lat. Można tu spotkać rzadkie gatunki roślin, jak rosiczka, storczyk, czy borówka bagienna. Przez niektóre fragmenty torfowisk prowadzi interesująca ścieżka przyrodnicza. W Czarnym Dunajcu jest ponadto wiele tras spacerowych i rowerowych.

 

Chochołów – wieś przygraniczna w gminie Czarny Dunajec. Znany z niepowtarzalnej zabudowy góralskich chałup, pochodzących z XIX wieku. Kilkadziesiąt z nich (spośród 103) zostało wpisane na listę UNESCO, jako zabytki klasy 0. Obecnie tworzą skansen oraz dostępne do zwiedzania muzea, m.in. Muzeum Powstania Chochołowskiego.

 

Witów – miejscowość popularna głównie zimą, ze względu na liczne wyciągi narciarskie i dobrze rozwinięte zaplecze turystyczne. Wieś stała się chętniej odwiedzana przez turystów także ze względu na otwarcie w sąsiednim Chochołowie największych na Podhalu basenów termalnych. Na terenie wsi znajduje się również bardzo popularna Dolina Chochołowska – jedyna w Tatrach, do której można wprowadzać psy na smyczy i wjechać rowerem.

 

Kościelisko – położone w bezpośrednim sąsiedztwie Tatr Zachodnich, to właśnie tu znajduje się jedna z najpopularniejszych dolin tatrzańskich – Dolina Kościeliska, dostępna zarówno latem, jak i zimą. W Kościelisku znajdują się wyciągi narciarskie, trasy spacerowe i tradycyjne góralskie domy, m.in. XVIII-wieczna chata, należąca do rodziny Krzeptowskich.

 

Bukowina Tatrzańska – bardzo popularna destynacja, szczególnie zimą, ze względu na liczne wyciągi narciarskie i dobrze rozwiniętą infrastrukturę. Znajdują się tutaj baseny termalne oraz jeden z największych drewnianych budynków w Polsce – Dom Ludowy.

 

Białka Tatrzańska – sąsiadka Bukowiny, w okresie letnim i zimowym wręcz oblegana przez turystów. Powodem są przede wszystkim jedne z najnowocześniejszych wyciągów narciarskich na wzgórzu Kotelnicy, w sąsiedztwie których znajdują się basen termalne.

 

Ząb – najwyżej położona miejscowość w Polsce. To właśnie z Zębu pochodzi duma narodowa Polaków – Kamil Stoch. Znajdują się tu wyciągi narciarskie, liczne szlaki turystyczne i wspaniałe punkty widokowe z panoramą na całe Tatry.

 

Nowy Targ – historyczna stolica Podhala i bardzo dobra baza wypadowa do okolicznych miejscowości, a także w Gorce, Pieniny, Tatry, czy Jezioro Czorsztyńskie. Na terenie Nowego Targu znajdują się również warte uwagi torfowiska z rezerwatem przyrody „Bór na Czerwonem” i ścieżką edukacyjną.

 

Czorsztyn – wieś położona na wschód od Nowego Targu, na pograniczu Pienin i Gorców. Warto ją odwiedzić ze względu na piękne ruiny zamku oraz rozległy Zalew Czorsztyński z przystanią i wypożyczalnią kajaków i rowerków wodnych. W bezchmurną pogodę bardzo często z wzgórza czorsztyńskiego widać piękną panoramę Tatr.

 

Zakopane – ogólne informacje o Zakopanem przeczytasz w poniższym artykule:

https://zakopane.com/informacje-ogolne/

.

Podhale dziś

Region Podhala z roku na rok przyciąga coraz więcej turystów. Ze względu na szybko rozwijającą się infrastrukturę turystyczną, liczne pensjonaty, restauracje i atrakcje, wiele osób wybiera miejscowości Podhala jako miejsce wypoczynku, czy bazę wypadową w Tatry. W wielu miejscowościach można odpocząć bez tłumów turystów. Bardzo często podtatrzańskie wsie oferują niższe ceny przy zachowaniu dobrego standardu.